Χαρτογραφώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις έντονων καιρικών φαινομένων

Το πλημμυρικό επεισόδιο που έπληξε την Αττική στις 22 Οκτωβρίου 2015

Το meteo.gr μελέτησε τις κοινωνικές επιπτώσεις του καταστροφικού πλημμυρικού επεισοδίου της 22 Οκτωβρίου 2015 σε σχέση με την ένταση των καιρικών φαινομένων. Στο πλαίσιο της μελέτης, διερευνήθηκε η ανθρώπινη συμπεριφορά πριν και κατά τη διάρκεια των έντονων καιρικών φαινομένων μέσω σχετικού ερωτηματολογίου που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα ένα μήνα μετά το επεισόδιο της 22^ης Οκτωβρίου 2015, με εντυπωσιακή συμμετοχή των πολιτών.

Απολογισμός της κακοκαιρίας. Πολύωρες καταιγίδες προκάλεσαν καταστροφικές πλημμύρες, σοβαρές υλικές ζημιές και 4 ανθρώπινες απώλειες. Πραγματοποιήθηκαν πάνω από 1100 επεμβάσεις για άντληση υδάτων από πλημμυρισμένα κτίρια, ρέματα υπερχείλισαν, δεκάδες οχήματα παρασύρθηκαν, δεκάδες δέντρα ξεριζώθηκαν, οι δρόμοι έγιναν απροσπέλαστοι για ώρες.

Χάρτες βροχής και επιπτώσεων. Σύμφωνα με τις μετρήσεις των μετεωρολογικών σταθμών του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ που βρίσκονται στην Αττική, ο μεγαλύτερος όγκος βροχής έπεσε στα Β-ΒΔ του λεκανοπεδίου, όπου και έλαβαν χώρα τα σοβαρότερα προβλήματα. Οι χάρτες των Σχημάτων 1 και 2 αποτυπώνουν α) τη χωρική κατανομή της συνολικής βροχόπτωσης στο νομό και β) τη θέση από όπου πραγματοποιήθηκαν οι τηλεφωνικές κλήσεις των πολιτών στα επείγοντα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για παροχή βοήθειας. Το χρώμα διαφέρει ανάλογα με τη χρονική στιγμή της κλήσης. Στο Σχήμα 1 διακρίνονται με κίτρινο τα σημεία όπου έχασαν τη ζωή τους οι 4 συμπολίτες μας.

Τα έντονα καιρικά φαινόμενα εξελίχθηκαν σε δύο φάσεις του 24ώρου. Η πρώτη φάση σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας, μεταξύ 0300 και 0600 π.μ., και δεν προκάλεσε προβλήματα δεδομένης της περιορισμένης ποσότητας βροχής που έπεσε σε συνδυασμό με την υποτονική ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα πρώτα προβλήματα εμφανίστηκαν ουσιαστικά λίγο μετά την έναρξη του δεύτερου κύματος της καταιγίδας στις 1000 πμ, παρουσίασαν ύφεση γύρω στη 1300 μμ, αλλά αμέσως μετά η βροχόπτωση επανήλθε με μεγαλύτερη ραγδαιότητα, διήρκησε 1 περίπου ώρα και προκάλεσε κατακόρυφη αύξηση στον αριθμό των εισερχόμενων κλήσεων στην Πυροσβεστική.

Ο ανθρώπινος παράγοντας. Ένα μήνα μετά τις καταστροφικές πλημμύρες της 22ης Οκτωβρίου 2015, το meteo.gr ανάρτησε ερωτηματολόγιο με σκοπό να διερευνήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά πριν και κατά τη διάρκεια των έντονων καιρικών φαινομένων. Το ερωτηματολόγιο απευθύνθηκε σε όλους όσοι βίωσαν ή παρατήρησαν προβλήματα και ζημιές την ημέρα του πλημμυρικού επεισοδίου. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή, αφού σε διάστημα 5 ημερών συλλέχθηκαν πάνω από 800 έγκυρες απαντήσεις (Σχήμα 3), η δε ανάλυση έδωσε ενδιαφέροντα αποτελέσματα σχετικά με την αντίληψη και την αίσθηση του κινδύνου, την προσαρμοστικότητα και την ετοιμότητα των πολιτών, σε συνάρτηση με κοινωνικά και προσωπικά χαρακτηριστικά.

Σχήμα 3: Χάρτης θέσεων συμμετεχόντων στο ερωτηματολόγιο την ώρα της κορύφωσης των καιρικών φαινομένων

Μόλις το 44% των αντρών και το 33% των γυναικών δήλωσαν πως είχαν ενημερωθεί εγκαίρως για τον επικινδυνότητα του καιρού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης του ερωτηματολογίου, η έγκαιρη πληροφόρηση σχετίζεται με ηπιότερο αίσθημα ανησυχίας ή φόβου κατά τη διάρκεια των έντονων καιρικών φαινομένων. Επίσης, οι καλά πληροφορημένοι πολίτες φάνηκε να χρειάζεται να προβούν σε λιγότερη αναπροσαρμογή των δραστηριοτήτων τους την ημέρα της καταιγίδας, άρα ήταν πιθανότατα καλύτερα προετοιμασμένοι.

Η αντίληψη του κινδύνου την ώρα της καταιγίδα βρέθηκε να εξαρτάται σημαντικά από την συνολική ποσότητα βροχής που είχε πέσει στο σημείο που βρισκόταν ο ερωτηθείς μέχρι τη στιγμή στην οποία αναφέρεται. Η προσαρμοστικότητα του ατόμου φαίνεται πως επηρεάζεται σημαντικά από την αντίληψη του κινδύνου και τα αισθήματα ανησυχίας και φόβου. Όσο εντονότερο πχ ήταν το αίσθημα ανησυχίας τόσο δραστικότερες οι μεταβολές των προγραμματισμένων μετακινήσεων (Σχήμα 4). Επίσης, όσο μεγαλύτερο εκτιμούσαν τον κίνδυνο οι ερωτηθέντες, τόσο μεγαλύτερη η κινητοποίησή τους για την αντιμετώπισή του. Σημαντική βρέθηκε επίσης η επίδραση του φύλου και της επαγγελματικής κατάστασης στην προσαρμοστικότητα, η οποία είναι ενισχυμένη για τις γυναίκες και τα άτομα με περισσότερες επαγγελματικές ευθύνες.

Σχήμα 4: Αριθμός απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο σχετικά με την προσαρμοστικότητα των πολιτών σε σχέση με το επίπεδο ανησυχίας (0=καθόλου, 5=μέγιστο)

Το πλήρες κείμενο της εργασίας δίνεται σε μορφή αρχείου pdf (Download REPORT_METEOGR_22-10-2015.pdf)

Συντελεστές: Κ. Παπαγιαννάκη, Κ. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη και Α. Μπεζές (ΕΑΑ)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ) της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για την παροχή των στοιχείων τηλεφωνικών κλήσεων που έλαβαν από πολίτες για παροχή βοήθειας.

Επίσης, ευχαριστούμε θερμά για την άμεση ανταπόκριση τους 800 επισκέπτες του meteo.gr που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο για τη μελέτη των κοινωνικών επιπτώσεων των έντονων καιρικών φαινομένων της ημέρας αυτής.